Z jakimi wyzwaniami mierzy się branża wod-kan, co czeka ją w najbliższych latach, jakim trendom szczególnie warto się przyglądać? O to najlepiej zapytać tych, którzy są najbliżej problemów i codziennych spraw – osób zarządzających sieciami wodno-kanalizacyjnymi.
Poznaj wyniki ankiety przeprowadzonej wśród przedstawicieli branży i dowiedz się, z czym mierzą się na co dzień i jakie jest ich spojrzenie na przyszłość.
Jak przeprowadzono ankietę, kto brał w niej udział?
Ankieta została przeprowadzona wśród uczestników organizowanej przez Izbę Gospodarczą „Wodociągi Polskie” konferencji Katalog Praktyk Przedsiębiorstw WOD-KAN, która odbywała się w dniach 6–8 grudnia 2023 r. we Wrocławiu. Oto najważniejsze szczegóły dotyczące ankiety:
- uczestnicy mogli odpowiadać na pytania przez cały czas trwania konferencji;
- formularze ankietowe były dostępne zarówno w wersji papierowej, jak i online – tak, aby umożliwić ankietowanym udzielenie odpowiedzi na pytania w wygodnej dla nich formie;
- cztery pytania miały formę zamkniętą (pytania wielokrotnego wyboru), jedno – otwartą.
Najważniejsze wyzwania związane z zarządzaniem infrastrukturą i jej monitorowaniem
„Jakie wg Pana/Pani są główne wyzwania związane z monitorowaniem i zarządzaniem infrastrukturą wodociągową?” – tak brzmiało pierwsze z pytań ankietowych. Było to pytanie zamknięte. Uczestnicy mieli do wyboru pięć odpowiedzi (można było wybrać więcej niż jedną, dlatego wyniki nie sumują się do 100).
Które wyzwania mają, według ankietowanych, największe znaczenie? Ich wybory są następujące:
- wysokie koszty modernizacji i utrzymania infrastruktury – 73,13%;
- trudności z integracją nowych technologii – 28,36%;
- brak danych do optymalizacji zarządzania – 22,39%;
- problemy z jakością i ciągłością dostaw wody – 11,94%.
Jak interpretować te wyniki? Duża liczba wskazań na pierwszą odpowiedź pokazuje, że sektor wodociągowy boryka się z ograniczeniami finansowymi. Największą szansę na powodzenie mają te rozwiązania, które będą pozwalały utrzymywać infrastrukturę w dobrym stanie, a jednocześnie zachować efektywność finansową.
Dużą barierą są także niespójne technologie i niedostateczna ilość gromadzonych danych. Przedstawiciele branży wod-kan wskazują, że w zarządzaniu infrastrukturą pomogłyby im takie nowe technologie, które można łatwo zintegrować z już istniejącymi systemami. Ważne, by umożliwiały one zbieranie i analizę danych na temat działania urządzeń – na ich podstawie można przeprowadzać efektywną optymalizację infrastruktury.
Problemy z zarządzaniem przelewami burzowymi
Kolejne pytanie w ankiecie brzmiało: „Czy spotkał/a się Pan/Pani z problemami związanymi z przelewami burzowymi? Jeśli tak – z jakimi?”. Odpowiedzi rozkładają się następująco (podobnie jak w poprzednim przypadku, było to pytanie wielokrotnego wyboru):
- brak środków na modernizację systemów odprowadzania deszczówki – 53,73%;
- trudności z szybkim reagowaniem na awarie – 43,28%;
- problemy z naliczaniem opłat za przelewy burzowe – 35,82%;
- problemy z jakością wody spowodowane zanieczyszczeniami – 20,90%.
Wyniki jednoznacznie wskazują, że największym problemem w przypadku przelewów burzowych są niewystarczające środki. To kwestia, na której nie powinno się oszczędzać – nieefektywne systemy odprowadzania wody deszczowej mogą powodować, że do odbiorników będzie trafiała zanieczyszczona woda, ze związkami szkodliwymi dla środowiska.
Najważniejszym, ale i najpilniejszym wyzwaniem w tym obszarze nie jest więc redukcja kosztów, ale zwiększenie finansowania na modernizację systemów.
Jak radzić sobie z trudnościami związanymi z szybkim reagowaniem na awarie? Na pewno nie powinno się bagatelizować tego problemu – w ankiecie wskazywano go jako drugi w kolejności.
Szybsze usuwanie awarii przelewów burzowych jest możliwe dzięki nowoczesnym systemom monitoringu i alarmowania. To jednak wiąże się z pierwszym wyzwaniem – finansowaniem. Bez większej ilości środków przeznaczanych na zarządzanie przelewami burzowymi wdrożenie takich systemów nie będzie możliwe.
Ankietowani zwracali uwagę na inną kwestię, która jak bumerang powraca niemal zawsze, gdy porusza się temat przelewów burzowych: stawki opłat za przelewy burzowe. Przepisy dotyczące ich naliczania są niejasne i nieprecyzyjne.
Jakie jest rozwiązanie w tym przypadku? To lepsze zarządzanie finansowe i administracyjne w samych przedsiębiorstwach wod-kan. Problem rozwiązałaby także zmiana przepisów i doprecyzowanie sposobu naliczania opłat. Osoby zarządzające infrastrukturą wod-kan mogą również korzystać z kalkulatora przelewu burzowego Ecol-Unicon, który pozwala na obliczenie stawek na podstawie wprowadzonych danych.
Jakie wyzwania wiążą się z utrzymywaniem infrastruktury wod-kan w dobrym stanie technicznym?
„Jakie są główne wyzwania związane z utrzymaniem infrastruktury wodociągowej w dobrym stanie technicznym?” – to kolejne z pytań w ankiecie. Uczestnicy wskazywali tu najczęściej na następujące kwestie:
- optymalizacja kosztów eksploatacji i konserwacji – 58,21%;
- starzenie się i zużycie infrastruktury, potrzeba modernizacji – 55,22%;
- zarządzanie ryzykiem i minimalizacja wpływu awarii – 38,81%;
- zapewnienie jakości wody – 17,91%.
Tu ponownie, tak jak w poprzednich pytaniach, na pierwszym miejscu pojawia się temat kosztów. To one są największym wyzwaniem – a to oznacza, że zarządzanie finansami i zapewnienie efektywności kosztowej są obecnie najważniejsze w branży. Bez odpowiedniego finansowania nie będzie można przeprowadzać modernizacji – a, jak pokazują odpowiedzi w tej części ankiety, infrastruktura starzeje się i zużywa w dużym stopniu.
Kadra zarządzająca zdaje sobie sprawę, jak ważne w przypadku infrastruktury wod-kan jest zarządzanie ryzykiem. Awarie nie powinny nikogo zaskakiwać – kluczowe jest tworzenie planów ich usuwania, a przede wszystkim monitorowanie.
Odpowiedzialne za infrastrukturę osoby są świadome, że wykrywanie awarii na wczesnym etapie pozwala usuwać je szybciej i – co najważniejsze w kontekście wysokich kosztów – taniej. Można się spodziewać, że w dobrze zarządzanych przedsiębiorstwach wod-kan popularność systemów monitoringu, takich jak Bumerang Smart, będzie coraz większa.
Jak można radzić sobie z wyzwaniami, które najczęściej wymieniano wśród odpowiedzi na to pytanie?
- Aby możliwa była optymalizacja kosztów, konieczne jest inwestowanie w nowe technologie oraz innowacyjne metody modernizacji – dzięki nim infrastruktura będzie trwalsza i odporna na czynniki zewnętrzne, przez co łatwiej będzie utrzymywać ją w dobrym stanie przez długi czas;
- efektywność finansową można zapewnić m.in. poprzez długoterminowe planowanie inwestycyjne i strategiczne zarządzanie aktywami;
- starzenie i zużywanie się infrastruktury jest nieuniknione – można jednak spowolnić ten proces poprzez stosowanie nowoczesnych materiałów i technologii podczas kolejnych modernizacji;
- warto stosować projektowanie adaptacyjne, uwzględniające zmieniające się warunki środowiskowe i demograficzne – wówczas ogranicza się wpływ tych czynników na infrastrukturę;
- reagowanie na awarie wymaga stworzenia spójnego systemu zarządzania ryzykiem – a także zwiększanie świadomości personelu, tak aby znał procedury awaryjne;
- jakość wody jest mniejszym problemem, ale również warto o nią dbać – np. poprzez stosowanie systemów monitoringu i wdrażanie nowych technologii oczyszczania oraz recyklingu.
Branża wod-kan a klimat: jak adaptować się do zmian?
Zmiany klimatyczne były tematem, który pojawiał się na wielu wystąpieniach podczas konferencji. Nie zabrakło go także w ankiecie. Jedno z pytań skierowanych do uczestników brzmiało: „Jakie są główne wyzwania przedsiębiorstw WOD-KAN związane z adaptacją do zmian klimatu?”. Oto ich odpowiedzi:
- zwiększenie odporności na zjawiska pogodowe – 55,22%;
- optymalizacja gospodarki deszczówką i systemów retencyjnych – 53,73%;
- wdrażanie zrównoważonych i przyjaznych dla środowiska rozwiązań – 37,31%;
- zarządzanie ograniczonymi zasobami wodnymi w warunkach suszy – 32,84%.
Jakie wnioski płyną z tych wyników?
- Konieczność zwiększania odporności na zjawiska pogodowe wiąże się z opracowaniem kompleksowych strategii adaptacji do zmian klimatu. Wymaga to inwestycji w badania i rozwój nowych technologii, a także stosowanie materiałów odpornych na burze, intensywne deszcze czy długotrwałe susze.
- Ekstremalne zjawiska pogodowe wymuszają wdrażanie systemów wczesnego ostrzegania i zarządzania kryzysowego.
- Ważne jest nie tylko ograniczanie nadmiernego zużycia wody, ale także jej oczyszczanie i recykling.
- Aby skutecznie retencjonować wodę, konieczne jest budowanie zintegrowanych systemów, które odciążą sieci kanalizacyjne.
- Potrzebne są inwestycje w zielone technologie i stosowanie ekologicznych praktyk na co dzień w branży wod-kan, np. wybór przyjaznych dla środowiska materiałów, energooszczędnych rozwiązań.
- W obliczu zagrożenia suszą niezbędne jest tworzenie planów kryzysowych, które pomogą poradzić sobie z okresowymi niedoborami wody.
Nowe technologie – sposób na poprawę efektywności, bezpieczeństwa, zrównoważonego rozwoju
W ostatniej części uczestnicy zostali poproszeni o udzielenie odpowiedzi na pytanie: „Czy w Pani/Pana opinii istnieją obszary, w których nowe technologie mogłyby poprawić efektywność pracy w branży wodociągowej? Jeśli tak – w jakich?”.
Wypowiedzi ankietowanych dotyczyły najczęściej kilku obszarów:
- cyberbezpieczeństwa i IT: zabezpieczanie infrastruktury przed atakami, wdrażanie inteligentnych systemów zarządzania;
- gospodarki obiegu zamkniętego i oczyszczalni ścieków: inwestycje w technologie oczyszczania wody i inne, pozwalające na ponowne wykorzystanie zasobów;
- retencji, renowacji i zarządzania siecią: tworzenie nowoczesnych systemów retencyjnych i modernizacja już istniejących;
- optymalizacji kosztów i analizy sieci: zapotrzebowanie na technologie, które zwiększą efektywność operacyjną i zmniejszą koszty, np. oprogramowanie analityczne, rozwiązania AI;
- rozwiązań przyjaznych środowisku: w przypadku branży wod-kan oznacza to wybór technologii, które są efektywne, a jednocześnie minimalizują wpływ na środowisko.
Najważniejsze wnioski z ankiety
Jakie kwestie najczęściej pojawiały się w odpowiedziach na pytania ankietowe? Można podzielić je na trzy obszary:
- Problemy – tu zdecydowanie najważniejsze są koszty – ograniczenia finansowe często uniemożliwiają wdrażanie nowych technologii czy modernizację.
- Wyzwania – to przede wszystkim konieczność dynamicznej adaptacji i wprowadzania innowacyjnych rozwiązań. Kluczowe obszary, w których powinny pojawić się innowacje, to finanse, technologia i zarządzanie danymi.
- Trendy – w najbliższych latach najważniejsze będą inwestycje w badania i rozwój, a także współpraca z technologicznymi liderami – dzięki temu możliwe będzie wdrażanie rozwiązań w praktyce.